نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (23)

گام بیست و سوم

گرایش های مهندسی صنایع را بیشتر بشناسیم !

مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی در چهار گرایش تقسیم بندی میشود :

 -1تولید صنعتی

 -2برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها

 -3تکنولوژی صنعتی

 -4ایمنی صنعتی

دو گرایش تولید صنعتی و تحلیل سیستم ها در قیاس با گرایش های ایمنی صنعتی و تکنولوژی صنعتی ، به دلیل حوزه مفاهیم پیچیده تر ، گسترده تر و کاربردی تر ، دارای برجستگی چشم گیری در سطح دانایی و توانایی میباشند ، دانشجویانی با سطح علمی بالاتری را به خود می پذیرند و به همین دلیل گرایشه ای اصلی مهندسی صنایع به شمار می آیند . از این رو پیرامون این دو گرایش در گام های آتی شرح کامل تری بیان خواهیم نمود .

 

مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی ارشد دارای چهار گرایش می باشد :

 -1مهندسی صنایع

 -2مهندسی سیستم های اقتصادی - اجتماعی

 -3مدیریت سیستم و بهره وری

 -4مدیریت مهندسی

گرایش مهندسی صنایع ، گرایش برتر کارشناسی ارشد به شمار می آید که به فارغ التحصیلان کارشناسی همین رشته اختصاص دارد ؛ سطح رقابتی برای ورود به این گرایش بسیار بالاست و با توجه به کمیت پایین پذیرش شوندگان ، نخبگانی که احاطه افزون تری به دروس آزمون ارشد داشته باشند قادر به ادامه تحصیل در این گرایش می باشند .

گرایش سیستم های اقتصادی - اجتماعی ، به نوعی گرایش دوم مقطع کارشناسی ارشد در حساب می آید که فارغ التحصیلان سایر رشته های فنی - مهندسی نیز مجازند بخت خود را برای قبولی در این رشته بیازمایند .

مدیریت سیستم و بهره وری را می توان چکیده دوره کارشناسی مهندسی صنایع دانست که به فارغ التحصیلان سایر رشته های فنی و مهندسی که حداقل سه سال سابقه مدیریتی داشته باشند اختصاص یافته است .

لازم به یادآوریست که گرایش مدیریت مهندسی ، به عنوان یکی دیگر از گرایش های کارشناسی ارشد مهندسی صنایع در حال گسترش بوده و هم اکنون در دانشگاه هایی نظیر دانشگاه صنعتی امیرکبیر ، در این گرایش نیز پذیرش صورت میگیرد .

دوره دکترای مهندسی صنایع مجموعه ای هماهنگ از فعالیت های پژوهشی و آموزشی است که موجب احاطه و دستیابی دانشجو به آثار علمی در زمینه مهندسی صنایع و توانایی در تهیه متون تحقیقاتی ، نوآوری ، کمک به پیشرفت و گسترش مرزهای دانش در این رشته خواهد شد . دوره دکترا نیز شامل سه گرایش زیر است :

 -1مهندسی صنایع

 -2سیستم های اقتصادی - اجتماعی

 -3مدیریت سیستم و بهره وری

در گام آتی به بررسی دو گرایش اصلی مقطع کارشناسی یعنی تولید صنعتی و برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها خواهیم پرداخت ...

 

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (22)

گام بیست و دوم

چه کسانی جذب رشته مهندسی صنایع میشوند ؟!

بگذارید کمی هم از خودمان بگوییم و صفاتی برای آنانیکه به تحقیق و پژوهش در حوزه مهندسی صنایع علاقه مندند بیان کنیم :

آنانیکه از دبیرستان با گرایش ریاضی وفیزیک به دانشگاه آمده و یا آنها که در رشته های دیگر دانشگاهی خاصه مهندسی در حال تحصیل بوده اند و حال تمایل دارند تغییر گرایش تحصیلی دهند و از مزایای مهندسی صنایع برخوردار شوند ، آنانیکه تمایل دارند با توانایی های ریاضیگونه خویش ، ارتباط بهینه ای بین اجزاء نهادها ، نظام ها و امکانات پدید آورند ، آنانیکه به برنامه ریزی و هدایت موثر امکانات اندیشیده و نظام مند هستند ، آنانیکه تمایل دارند با ایجاد فضایی بشاش و دلنشین ، از وقت و انرژی انسان ها با روحیه ای بسیار مطلوب و ثمربخش بهره برداری شود ، آنانیکه ذوق هنری داشته و نیز تمایلات فنی در طراحی و ساخت و ساز امکانات ، تجهیزات و نظام ها دارند ، کسانی که علایقی در خلق و بروز ابتکار در حوزه های کاربردی دارند ، آنانیکه به ایجاد امنیت می اندیشند و آفرینش راهکار برای مقابله با ریسک های گوناگون را دوست دارند ، آنها که ریاضی را دوست دارند ، با فن و حرفه عجینند ، کامپیوتر را بخشی از زندگی روزانه خود میدانند، با همنوعان رابطه ای دوستانه برقرار می نمایند ، ابعاد مدیریتی را دوست دارند ، اهل نوآوری و ارائه اندیشه های جدید هستند و خلاصه آنکه هماره به پویایی ، بهبود ، خلاقیت و کارایی می اندیشند مهندسی صنایع را برای خود برمیگزینند .

در گام آتی مهندسی صنایع را با گرایش های آن بیش از این خواهیم شناخت ...

 

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (21)

گام بیست و یکم

از نقش متمایز مهندسی صنایع در ایران کنونی بیشتر بدانیم !

در گام های پیشین از اهمیت کارکرد مهندسی صنایع در صنعت سخن راندیم ؛ گرچه تمامی آنچه در این باب گفته شد در صنعت کشور ما نیز صادق است اما علاوه بر آنها عواملی وجود دارند که نقش های جدیدی برای مهندسی صنایع در ایران امروز موجب میشوند .

در کشور ما حیطه فعالیت و مسولیت بسیاری از مهندسین فراتر از چارچوب وظایفی است که به طور متداول در سایر کشورها برای آنان ترسیم گردیده ؛ مدیریت سطوح بالا و میانی بسیاری از کارخانجات و صنایع و همچنین بسیاری از سازمان های بزرگ خدماتی ، بازرگانی و حتی فرهنگی به مهندسین محول شده است ، درحالیکه در سایر نقاط دنیا اینگونه مسولیت ها عموما به مدیران حرفه ای که تحصیلات ویژه مدیریت دارند واگذار میگردد . در آمریکا و در طی چند دهه اخیر واگذاری مدیریت رده بالا به مدیران مالی و حقوقی روندی صعودی داشته است . اما دلایل وجود این نقص در کشور ما چیست ؟ شاید بتوان به طور اجمال در دو بعد ذیل به این دلایل پاسخ داد :

الف - با توجه به وضعیت موجود ایران ، مهندسین بیشترین قابلیت را برای مدیریت کارا و موثر از خود نشان داده اند که خود معلول عواملی میباشد از قبیل آنکه دانشجویانی که رتبه های بهتری حاصل نموده اند ترجیح میدهند تا در رشته های مهندسی تحصیل نمایند ؛ لازم به ذکر است که این پدیده ، خود معلول ساختار نامناسب آموزشی کشورمان می باشد که در نتیجه آن به رشته های پراهمیتی چون مدیریت ، اقبال کمتری میشود .

ب- در اکثر موارد ، تکنولوژی از خارج کشور خریداری میشود و این موجب میگردد تا نقش واقعی مهندسین کمی تحت تاثیر قرار گیرد . به دلیل محدودیت امکانات ، نیروی مهندسین عمدتا در جهت توسعه و طراحی تکنولوژی مصرف نگردیده است و این موضوع نیز عاملی بوده تا خلاقیت آنان درجهت حل مشکلات و تصمیم گیری های استراتژیک و عملیاتی و سیاست گذاری های مدیریتی به کار گرفته شود . اگرچه مهندسین جوان این نوع مسائل را پیش پا افتاده تلقی می نمایند و انتظار دارند تا از تخصص خود در جهت حل مسائل پیچیده زمینه کاری خود استفاده نمایند اما پس از مدتی اهمیت و همچنین پیچیدگی اینگونه تصمیم گیری ها را درک می نمایند و با توجه به زمینه های فکری و تجربیات کافی که در زمینه تحلیل مسائل ریاضی دارند ، راه حل های مناسبی نیز برای این امور پیدا میکنند ، اگر چه روش های تصمیم گیری و برخورد با این مسائل را نیاموخته اند .

در این رابطه جایگاه مهندسی صنایع با دیگران متفاوت است . در حل مسائل و تصمیم گیری های یک کارخانه ، مهندسین صنایع نه تنها آموزش های مناسب دیده اند ، بلکه با مفاهیم برنامه ریزی و بهینه سازی سیستم ها نیز آشنایی کامل دارند لذا روش های برخورد با آنها را تا حد زیادی میدانند ، درحالیکه سایر مهندسین تنها از اطلاعات عمومی و روش های کلی تجزیه وتحلیلاستفاده می نمایند.

از سوی دیگر ، با تغییر حرکت اقتصادی کشور در جهت اقتصاد غیرمتمرکز آزاد ، نقش مهندسین صنایع بسیار حساس تر گردید . پیش از آن ، با توجه به قیمت ارز و یارانه سنگینی که دولت در اختیار کارخانجات می نهاد و همچنین کمبود کالا و عدم وجود رقابت ، مساله کارایی و کیفیت نمی توانست مطرح باشد و لذا مهم ترین عامل موفقیت یک کارخانه بستگی به سهمیه ارزی داشت که از دولت دریافت مینمود . با تغییر شرایط اقتصادی و حذف یا کاهش یارانه ، مشکلات جدید صنایع جلوه گر شدند . بسیاری از صنایع قادر نیستند محصولات خود را به فروش برسانند و برخی حتی از ادامه حیات خود اطمینان ندارند . تقریبا تمامی صنایع راه نجات خود را در بازسازی ماشین آلات و تجهیزات میدانند و این درحالیست که امکان چنین سرمایه گذاری سنگینی در همه موارد وجود ندارد و از سوی دیگر نیز ضریب بهره دستگاه های موجود پایین است . اگرچه خرید برخی ماشین آلات برای واحدها ضروریست اما هدف مسلم صنایع ما بایستی افزایش کارایی و بالابردن بهره وری امکانات موجود باشد و بیشک محور چنین سیاستی مهندسین صنایع خواهند بود . بدین منظور لازم است ابتدا با طراحی و ایجاد سیستم های اطلاعاتی مشکلات را شناسایی نمود و سپس به برنامه ریزی در جهت افزایش کارایی و ارتقای کیفیت پرداخت . ورود تکنولوژی خارجی نقطه ضعف نیست به شرط آنکه پس از خرید درمورد روش های تولید و کارایی آنها در داخل کشور فعال بود و این از وظایف خطیر مهندسی صنایع در ایران میباشد .

 

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (20)

گام بیستم

اصول فکری مهندسی صنایع چیستند ؟

اساس مهندسی در هر گرایشی با طراحی مبتنی بر اندازه گیری ، محاسبه و تحلیل با استفاده از علوم ریاضی و تجربی شکل میگیرد . بدین سبب حرفه مهندسی دیدی کاملا فنی و ماشینی دارد که موجب محدودیت دیدگاه در ابعاد خاص شده و برخی موضوعات مانند یافتن بهترین روش های مدیریتی و ارتباطات انسانی در دیدگاه محض مهندسی نادیده گرفته میشوند .

گفته ایم که مهندسی صنایع با در برداشتن نگرش سیستماتیک و فراگیر ارتباط تخصص های مختلف و نهاد مدیریت سازمان را ایجاد نموده و امور برنامه ریزی ، سازماندهی ، هدایت و نظارت بر امور اجرایی با هماهنگی بیشتری دنبال میگردد . این نگرش استمرار همان سیر تفکر تیلور و هم عصران وی میباشد که با تلاش تک تک آنان مجموعه اصول و نگرش های مدیریت علمی موجودیت یافت . مدیریت علمی همان نگرش سنتی مهندسی صنایع است . با پیشرفت مدیریت علمی ، مهندسی صنایع با تفکری بر مبنای علوم ریاضی ، فیزیکی ، اجتماعی و اقتصادی در عرصه صنعت و خدمات ظهور کرد که به معنی ایجاد یک تفکر فراگیر و سیستماتیک بود . نگاه مهندسی صنایع به مسائل از زوایا و دیدگاه های مختلف همانند توجه به خروجی و محصول سیستم ، توجه به مشتری و یا نگرش به بهره وری سازمان قابل طرح و پیگیری میباشد که بر مبنای اصول فکری تقریبا یکسانی دنبال میگردد . حال میخواهیم ببینیم اصول فکری مهندسی صنایع بر چه عواملی استوار است :

 - 1خلاقیت

فعالیت اصلی هر مهندس صنایع ارائه طرح برای بهبود سیستم های جاری و یا طرحی جدید میباشد که این نیازمند خلاقیت و نوع آوری جهت حصول به طرح های نو و بدیع میباشد . برخورداری از خلاقیت و ابتکار این امکان را به مهندسین صنایع میدهد که به تعمیق دانش خود پرداخته و فرصتی فراهم میشود تا ایده های جدید و خلاق مطرح گردند.

 - 2تفکر فراگیر

نگرش سیستماتیک و فراگیر برجسته ترین خصوصیت مهندسی صنایع است و اطلاق مهندسی صنایع و سیستم ها به این رشته بی ارتباط با این نگرش نیست . نگرش فراگیر موجب میشود مسائل از کل به جز و تعامل اجزا با هم مورد بررسی دقیق قرار گرفته و مدل کاملی از سیستم های مورد نظر تهیه و مسائل مورد نظر آن به بهترین شکل طرح و بررسی گردد.

 - 3رهبری گروه

هر سیستم طرح ریزی شده اگر بدرستی اجرا نشود منتج به نتیجه نخواهد گردید و بنابراین حسن اجرای سیستم طراحی شده یک ضرورت مهم تلقی میشود . آشنایی با کلیت سیستم مورد نظر و نقش اجزا در کارکرد صحیح آن این امکان را فراهم می آورد تا هدایت و رهبری گروه کاری مجری سیستم با انگیزه بیشتری دنبال گردد ؛ در واقع علاوه بر طراحی سیستم ، مهندسی صنایع سیستم های پیاده سازی و اجرا را نیز پی ریزی نموده و نقش رهبری گروه های کاری را موثرتر دنبال می نماید .

 - 4مدیریت زمان

انجام کار بدون توجه به ظرف زمانی و تحویل به موقع خروجی مورد نظر سیستم ، ارزش زیادی نمیتواند داشته باشد . امروزه اهمیت زمان و فرصت های آن با توجه به عرصه تنگاتنگ رقابت اقتصادی برای همگان مبرهن و بدیهیست . در این خصوص مهندسی صنایع با درک موضوع ، تکنیک هایی را بکار میگیرد که عامل زمان اجرای اجزای کاری را در تمامی فرایندها مورد توجه قرار میدهد .

 - 5ارتقا بهره وری و بهبود مستمر

اعتقاد به ارتقا بهره وری و بهبود مستمر یک اصل با ارزش در مهندسی صنایع بهشمار میآید . اکتفا به وضعیت فعلی جز در جا زدن نتیجه دیگری نخواهد داشت ؛ لذا مهندسی صنایع با پذیرش این مطلب که سطح دانش و مهارتها یک مقوله نسبی است ، سعی در افزایش بهره وری و بهبود وضعیت کاری نموده و تلاش می نماید امور کاری مداوما اثربخش تر و کاراتر گردند . نگرش بهبود مستمر این امکان را میدهد که هر روز به فکر ارتقایی هر چند جزئی باشیم .

 - 6یادگیری

یادگیری فرایندیست که نمی توان بر آن حد و مرزی تعیین نمود . مهندسی صنایع به منظور مطالعه و پیگیری مسائل همواره بر این نکته توجه دارد که هر مورد را ، منحصر به فرد بررسی نماید و جهت شناخت آن فرض بر این است که از تصورات ذهنی دوری نموده و سعی بر کشف واقعیت های حاکم بر اجزا و کل سیستم میباشد . لذا عدم وجود تعصب خاص به ماهیت فنی امور موجب میگردد تا ذهنیت کنجکاو برای کشف حقایق نهفته در پدیده ها تقویت شود ، مهندسی صنایع با ذهنی بسته و خموده به سختی میتواند راه حل های ابتکاری و راهگشا برای مسائل موردنظر ارائه نماید.

در گام آتی به نقش متمایز مهندسی صنایع در ایران امروز خواهیم پرداخت ...

 

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (19)

 

گام نوزدهم

ابعاد محوری مورد انتظار از مهندسین صنایع کدامند ؟

اگرچه بنابرآنچه در گام پیش گفته ایم ابعاد گوناگونی را میتوان به عنوان وظایف مهندسی صنایع خواستار بود ، اما برای نمونه و خط دهی ذهنی به ده بعد از این ابعاد محوری در ذیل اشاره میکنیم :

 -1مهار تها و فنون مهندسی صنایع که نقشی حیاتی در هر فرآیند بازسازی اقتصادی و اجتماعی دارد را به خدمت گیرد.

 -2طیف قابل ملاحظه ای از بهبود در بهره گیری از منابع مالی ، انسانی ، زمانی و معنوی در دسترس را با استفاده از ابزارهای علمی مدل سازی و شبیه سازی ، تحقق بخشد.

 -3توانایی تدارک سطح هرچه بالاتری از رضایت از خدمات را برای مشتریان در حرفه های گوناگون ایجاد نماید.

 -4تغییر در میزان بازدهی فعالیت های در حال انجام در سطح کارگاه های اجرایی گوناگون را پدید آورد.

 -5با ایجاد ارزش افزوده ، بهبود در شرایط عرضه خدمات و ایجاد رفاه بیشتر در فعالیت ها و رفع تنگناها و نارسایی ها ایجاد کند.

 -6بهره گیری از فنون بسیار مقدماتی اندازه گیری کاروزمان و روش سنجی تا گونه های بسیار پیشرفته و مدرن مدیریتی توسط کارکنان مدیریت در سطوح مختلف را در دستور کار خود داشته باشد.

 -7ایجاد راهکارهایی جهت مقابله با فشارهای تحمیلی از سوی بازار برای افزایش دادن توانایی های بازار کار در برابر رقابت های گوناگون رودررو ، شناسایی تقاضاهای جدید و فزاینده مشتری در دستور کار او باشد.

 -8فنون کاهش دادن قیمت ها ضمن حفظ کیفیت و نیز ترجمه کیفیت های جدید (آوردن کیفیتی بجای کیفیت دیگر) مورد انتظار ولی پنهان از سوی مشتریان را ، به خدمت گیرد.

 -9زمان های کوتاهتر در تحویل کالا و خدمات را به اشکال مختلف گوناگون سازد.

 -10توانایی به خدمت گرفتن فناوری های جدید روباتیک ، طراحی و تولید توسط کامپیوتر ، شناسایی خودکار ، انبارداری و هدایت خودکار امکانات و تجهیزات را داشته باشد.

 

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (18)

گام هجدهم

از اهمیت کارکرد مهندسی صنایع در دنیای امروز بیشتر بدانیم !

گفته ایم که مهندسی صنایع کاربرد اصول و تکنیک های بهبود ، طراحی و نصب سیستم هایی شامل انسان ، مواد ، اطلاعات ، انرژی و تجهیزات برای فراهم آوردن امکان تولید کالاها و ارائه خدمات بشکل کارا و مطلوب می باشد . برای بررسی ، ارزیابی و کاربرد این سیستم ها ، دانش و مهارت های علوم ریاضی ، علوم فیزیکی و علوم اجتماعی به همراه فنون و تکنیک های طراحی مهندسی مورد نیاز است . فعالیت های مهندسی صنایع همانند پلی است که ارتباط بین اهداف مدیریت و عملکرد عملیاتی سازمان را ایجاد می نماید . مهندسان صنایع درگیر افزایش بهره وری در مدیریت منابع انسانی ، روشها و تکنولوژی هستند ، درحالیکه سایر رشته های مهندسی با ماهیت فنی فرایندها و فراورده ها تعامل افزون تری دارند . در واقع مهندسی صنایع از معدود رشته های مهندسیست که عامل انسان یکی از مولفه های اصلی سیستم های مورد مطالعه آن را تشکیل میدهد . به همین سبب مهندسان صنایع در تیم های میان رشته ای برای امور برنامه ریزی ، نصب و کنترل و بهبود فعالیت های موسسات به کار گرفته میشوند . این فعالیت ها میتواند فعالیت های تولید ، نوآوری در محصولات ، ارائه خدمات ، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی را شامل شود . با توجه به آنچه گفته شد ، مهندسی صنایع بستر لازم برای تعامل تخصص های مختلف و کار گروهی را به بهترین وجه ایجاد نموده و در نتیجه طرح ، برنامه ریزی ، اجرا و نظارت بر عملکرد نظا مهای تولیدی خدماتی به صورتی منسجم تر انجام میگردد و این انسجام امور به بهبود مستمر در جهت سهولت کارها ، راحتی کارکنان ، کاهش هزینه ها ، ارتقا کیفیت و جلب رضایت مشتریان ختم خواهد گردید .

این توانمندی ها و کارکردها نقش و اهمیت مهندسی صنایع را بوضوح بیان مینماید . امروزه حیات اقتصادی سازمان ها و موسسات تولیدی و خدمات در بازار رقابتی شدید جهانی به استفاده بهینه از منابع در دسترس وابسته است و چنانکه میدانیم منابع در صورت هایی چون منابع در دسترس شامل مواد ، منابع انسانی ، ماشین آلات (شامل تجهیزات ، لوازم جانبی ، امکانات مورد نیاز شامل فضا و انرژی و …) ، منابع اطلاعاتی و منابع مالی طبقه بندی میشوند . ایجاد و نگهداری منابع یاد شده هزینه هایی را برای سازمان به دنبال دارد . هزینه تمام شده واحد محصول هر موسسه متأثر از نحوه بکارگیری این منابع است . هر شرکت تولیدی یا خدماتی که بتواند هزینه های خود را به حداقل ممکن برساند و به بیانی دیگر توانایی استفاده بهینه از منابع را در تمام ارکان سازمانی خود ایجاد نماید یا حاشیه سود بیشتری به دست خواهد آورد و یا قادر خواهد بود که قیمت های فروش خود را با حفظ حاشیه سود قبلی ، کاهش دهد . این بدان معنیست که قدرت رقابتی موسسه مذکور در بازار افزایش مییابد . با توجه به تحولات اقتصاد جهانی قدرت رقابتی شرط اساسی موفقیت در کسب و کار نوین محسوب میشود . در کنار این مسائل، توجه به نوآوری ها و ارتقا کیفی محصولات و خدمات که از طریق تلاش برای یافتن طرح های بهبود یافته و همچنین تحول در فرآیند کسب و کار نیز بقا و رشد موسسات را در پی خواهد داشت . با توجه به مراتب فوق اگر ضرورت ها و نیازمندی های رسیدن به امور مذکور را با تکنیک های مهندسی صنایع تطبیق دهیم مشاهده میکنیم مهندسی صنایع ابزار لازم برای حصول

اهداف سازمانی را بطور فراگیر و سیستماتیک فراهم میآورد و این نشانگر نقش و اهمیت بالای مهندسی صنایع بعنوان موتور محرک حرکت سازمان های امروزی است.

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (17)

گام هفدهم

در نیم قرن گذشته و پس از جنگ جهانی دوم چه تحولاتی در حوزه مهندسی صنایع به وقوع پیوسته است ؟

جنگ جهانی دوم آغازی برای تسریع روند تکاملی حوزه دانش شد و به طبع آن مهندسی صنایع نیز از این قاعده مستثنی نبود . پس از جنگ جهانی و در طول دهه پنجاه عنایت به مباحثی نظیر قابلیت اطمینان (Reliability) کنترل عددی  (Numerical Control) و شبیه سازی  (Simulation)باب گردید .

از آغازین سال های دهه شصت و در سال های پس از آن که عصر فضا نام گرفته بود ، تئوری تصمیم گیری (Decision Theory)  ، سیستم های اطلاعاتی  (Information Systems)  ، تئوری

بهینه سازی (Optimization Theory) ، مشارکت زمان  (Time Sharing) ، برنامه ریزی احتیاجات مواد (MRP) ، مدیریت منابع (Resource Management) و پردازش از راه دور

)Teleprocessing( از جمله حوزه هایی بودند که به گستره علوم و دانش مهندسی صنایع   پیوستند.

با نزدیک شدن به سال های پایانی هزاره ، تکنولوژی های نوین پا به عرصه ظهور نهادند و روش های

 تولید ژاپنی (Japanese Production Techniques) ، سیستم های تولید انعطاف پذیر

 )Flexible Manufacturing Systems( ، هوش مصنوعی )Artificial Intelligence( ، شبکه های کامپیوتری (Computer Network) ، پردازش اطلاعات توزیعی (Distributed Data Processing) ، تولید به کمک کامپیوتر (Computer Integrated Manufacturing) ، برنامه نویسی به کمک صدا )Voice Programming( ، بازرسی خودکار )Automated inspection( ، کنترل سلسله مراتبی )Hierarchial Control( و اتوماسیون اداری (Office Automation) از جمله ابزارها و تکنیک های نوپای حوزه مهندسی صنایع گردیدند .

و اما سال های اخیر نیز ، سال های نظریاتی چون

طراحی جامع سیستم ، سیتم های اجتماعی )، (Total Systems Design , Social Sys

نظریه کنترل سیتم های بزرگ )Large Scale Systems Control Theory(

سیبرنتیک نظریه رفتاری (Behavioral Theory)

بوده است و بی تردید این روند رو به رشد تا بینهایت دانش نیز ادامه خواهد یافت ؛ در انتهای این گام تارنمای شماتیک مهندسی صنایع را ضمیمه کرده ایم .

از گذشته های دور به مرز امروز رسیده ایم ؛ حال که بیشتر و بیشتر از تاریخچه و قدمت مهندسی صنایع میدانیم زمان آن رسیده تا به دنیای کنونی گام بگذاریم . در گام آتی به اهمیت کارکرد مهندسی صنایع در صنعت جهانی خواهیم پرداخت ...

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (16)

گام شانزدهم

از پیشرفت های مهندسی صنایع در طول جنگ جهانی دوم چه میدانیم ؟

جالب است که بدانیم جنگ جهانی دوم با همه ویرانی ها و تلفات ، تاثیرات شگرفی در پیشرفت دانش بشری و از جمله مهندسی صنایع داشت ؛ توفق و پیروزی در جنگ نیازمند برخورداری از دانش برتر در قیاس با سایرین بود و همین کشورهای درگیر را به سوی سیر تکنولوژیکی سوق میداد . در طول جنگ جهانی دوم و با پیشرفت هایی که در زمینه های پژوهش در عملیات ، طرحریزی واحدهای صنعتی ، ارزیابی مشاغل ، حمل ونقل مواد و برنامه ریزی و کنترل تولید حاصل گردید ، فعالیت های مهندسی شکل بهتری یافت . همچنین جنگ جهانی سبب بذل توجه افزون تر به طراحی و تحلیل سیستم ها با هدف برنامه ریزی و کنترل فرایند ها گردید ؛ یکی دیگر از روش هایی که کاربرد گستردهای یافت برنامه ریزی شبکه  بود ؛ این روش نیز در طی جنگ جهانی دوم و توسط نیروی دریایی آمریکا شکل گرفت . روش های برنامه ریزی شبکه مانند روش مسیر بحرانی و روش ارزیابی و بازنگری برای برنامه ریزی و کنترل پروژه ها به کار گرفته شد تا این پروژه ها در کوتاه ترین زمان و با کمترین هزینه به انجام رسند .

مهندسی ارزش نیز یکی دیگر از دستاورد های جنگ جهانی دوم بود که در حقیقت به دنبال کمبود مواد اولیه و اهمیت یافتن آن و در پی تلاش های لری مایلز شکل گرفت .

 

در دهه  1950  و با تأسیس انجمن پژوهش در عملیات آمریکا  (ORSA) و انجمن علوم مدیریت )(IMS  دامنه تحقیقات تئوری در زمینه مهندسی صنایع افزایش چشمگیری یافت و به طور موثر از علوم ریاضی به عنوان ابزاری برای تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم های صنعتی استفاده گردید . چندین سال بعد و طی دهه های  1960 و  1970 که با توسعه وسیع کامپیوتر همراه بود ، مهندسی صنایع از طریق گسترش تحقیقات در واحدهای آموزشی و تحقیقاتی ، پایه و اساس ریاضی پیدا کرد ؛ مدل های ریاضی برای معرفی و بررسی سیستم ها تعریف شد و از سوی دیگر سیستم هایی نظیر طراحی به کمک کامپیوتر  (CAD) و ساخت به کمک کامپیوتر(CAM) ، سیستم های ساخت انعطافپذیر  (FMS) ، سیستم های ساخت یکپارچه کامپیوتری   (CIM)و روبوتها ، پا به عرصه مهندسی صنایع نهادند .

در گام آتی تشریح این روند تکاملی را ادامه خواهیم داد ...

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (15)

گام پانزدهم

آیا میدانید سابقه تاسیس دانشکده های مهندسی صنایع در ایران و جهان به چه تاریخی باز میگردد؟

با توسعه کاربرد مدیریت علمی در نتیجه تلاش افرادی چون تیلور و گانت ، با آغاز قرن بیستم تحولی در کارخانه ها به وجود آمد و کارایی و بهره وری آنها به چندین برابر افزایش یافت ؛ اما هنوز هم هیچ دانشکده ای تحت نام دانشکده مهندسی صنایع وجود نداشت تا آنکه در دهه 1920 چندین دانشگاه در آمریکا رشته مهندسی صنایع را دایر نمودند و اولین درجه دکترای مهندسی صنایع در سال 1933 به آقای بارنس در دانشگاه کرنل اعطا شد ؛ پایان نامه دکترای او نیز در  زمینه مطالعات حرکت بود .

با تاسیس انجمن مهندسی صنایع آمریکا در سال 1948 و همزمان با تشکیل انجمن کنترل کیفیت آمریکا ، پیشرفت چشمگیری در مهندسی صنایع به وجود آمد ؛ زین پس بود که مطالعات و تحقیقات در باب مفاهیم تخصصی مهندسی صنایع شکل جدی تری به خود گرفت و این سرآغاز راهی بود که همچنان ادامه دارد و تا بی نهایتِ دانش نیز ادامه خواهد داشت .

و اما در ایران و برای نخستین بار دانشکده مهندسی صنایع در دانشگاه صنعتی شریف در سال

1347 راه اندازی گردید.

با تمام آنچه گفته شد به این نتیجه نرسیده اید که مهندسی صنایع رشته ای نوپاست ؟! این بی شک ما را به گستره وسیع فعالیت های ممکن رهنمون می سازد و بر ماست که بر تلاش خود در پیمودن این راه بیافزاییم .

در گام آتی و در ادامه سیر تاریخی شکل گیری مهندسی صنایع در قالب کنونی آن ، تاثیرات

چشمگیر جنگ جهانی دوم را بر پیشرفت مهندسی صنایع مورد بررسی قرار خواهیم داد .

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (14)

گام چهاردهم

پیشگامان مهندسی صنایع در نیمه اول قرن بیستم چه کسانی بودند ؟

در گام های پیشین چهار چهره برجسته نیمه نخست قرن بیستم را به تشریح شناختیم ؛ در کنار این بزرگان ، نظریه پردازان دیگری نیز بوده اند که مطالعات و تحقیقات آنان تاثیرات بسزایی در پیشرفت دانش صنعتی داشته است : جیمزگان ، در سال 1901 برای نخستین بار واژه مهندسی صنایع را درمجله مهندسی به کار برد .

در سال ، 1908 هوگو دریمر نخستین برنامه آموزشی مهندسی صنایع را در دانشگاه پنسیلوانیا ارائه نمود و خود او نخستین نوشته در حوزه مهندسی صنایع به معنای نوین آن را با عنوان "کارخانه سازمان و سازماندهی"  در سال 1910 به رشته تحریر درآورد .

کی ایرلانج ، در دهه 1910 تئوری خط نوبت را بیان نمود و لزوم کاربری مدیریت علمی را در امور اداری و دفتری مورد تاکید قرار داد .

والتر اسکات ، در مباحث خود اهمیت کاربرد دانش روانشناسی را در تبلیغات و مدیریت پرسنلی مورد تایید قرار داد .

اچ.اف.دوج ، رونالد فیشر ، دبلیو.آ.استوارت ، اچ.جی.رومیک ، که مباحث خود را در باب کاربرد و استنباط آماری ، تئوری احتمالات در بازرسی های نمونه ای ، تئوری ها و متدهای مدرن آماری ، طرح های تجربی و تئوری نمونه گیری ، در مطالعاتی مشابه ، بیان نموده اند .

تی.سی.فربتی ، در ارتباط با تئوری صف نظریات خویش را در دهه 1920 میلادی بیان نمود .

چستر برنارد ، کتاب های معروف خود را به نام وظایف مدیران بلندپایه در سال 1938 و سازمان مدیریت در سال ، 1948 در باب تئوری سازمان ، جامعه شناسی مدیریت و لزوم ارتباطات و نیز مسائل رهبری سازمان به رشته تحریر درآورده است .

والتر استوارت درکتاب کنترل کیفیت اقتصادی درسال ، 1930 تئوری آماراستنباطی و احتمالات در کارخانجات بل را در مسائل اقتصادی به کار گرفت و نمودارهای آماری به وجود آورد .

نوربرت وینر در باب استعمال تجزیه و تحلیل سیستم ها و سیستم اطلاعات و سایبرنتیکس ، نظریات خود را در دهه 1940 ارائه نمود .

در تحقیقاتمان به نیمه قرن بیستم رسیده ایم و اینک شناختی مفید و جامع از اغلب آنانی که تلاش هایشان در تکامل مهندسی صنایع تا مرز کنونی آن نقش داشته ، حاصل نموده ایم . اما در اینجا این پرسش به ذهن متبادر می شود که نخستین دانشکده برای تربیت مهندسین صنایع در چه سالی و در کجا تاسیس گردید . در گام آتی این سوال را به پاسخ خواهیم نشست ...