وبلاگ شخصی مجید بابایی

مشاوره کسب و کار

وبلاگ شخصی مجید بابایی

مشاوره کسب و کار

۱۹ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «نکته مدیریتی» ثبت شده است

۱۴
مرداد

سیستم پوکایوکه یا خطاناپذیری

ابداع: شی جی یو شینگو 

⭕️پوکایوکه چیست؟؟

👈پوکایوکه توسط یک مهندس تولید ژاپنی به نام شی جی یو شینگو ابداع شد. 

〰️"پوکا " در فارسی یعنی؛ (خطاهای غیرعمدی) 
〰️ "یوکه" در فارسی یعنی؛ (پرهیز)

🔚 نتیجه اینکه پوکایوکه سیستمی پیشگیرانه است که از هدر رفتن انرژی، زمان و منابع قبل از بروز خطا در آینده، جلوگیری می کند. 

حذف کارهای تکراری
👈اساس پوکایوکه بر احترام به ذکاوت و هوش کارگران مبتنی است. پوکایوکه با حذف کارهای تکراری و فعالیت هایی که وابسته به حافظه و احتیاط هستند، وقت و فکر کارگران را آزاد می کند تا آن ها بتوانند وقت خود را به انجام فعالیت های ارزش آفرین اختصاص دهند. 

حذف محصولات معیوب
👈در محیط پیچیده کاری، ممکن است بعضی کارها اشتباه انجام شوند و این امکان وجود دارد که این اشتباهات به تولید محصول معیوب منجر شوند. عیوب، ‌اتلاف محسوب شده و اگر شناسایی نشوند، ‌انتظارات کیفی مشتری برآورده نمی گردد. پوکا یوکه بر این اعتقاد استوار است که نباید حتی تعداد کمی کالای معیوب تولید شود.

حذف اشتباهات افراد
👈نباید انتظار داشت که افراد همه کارها را همیشه مثل ماشین درست و دقیق انجام دهند. یک حواس پرتی کوچک می تواند سبب اشتباه شود. این خطا لزوماً بعنوان کم کاری یا قصور در کار نیست. بلکه یک نقص طراحی است که باعث شده برای انجام عملیاتی، توجه و دقت عمل زیادی صرف شود و این مشکل بزرگی است. 

مزایای سیستم پوکایوکه
👈اصول پایه ای پوکایوکه، طراحی یا استفاده از ابزارهای پیشرفته یا ساده و تکنیک ها و فرآیندهایی است که:
1⃣ اشتباه کردن را برای استفاده کننده غیر ممکن می کند.
2⃣ باعث جلوگیری از اتلاف، خرابی، ضایعات و حادثه می شود. 
3⃣ یک قانون ساده است که باعث صرفه جویی های کلان می شود. 
4⃣ با ایجاد خطاناپذیری در سیستم هزینه های پرت منابع را کاهش می دهد.
5⃣ اگر بهره بردار در شرایط عادی هم نباشد، در استفاده از سیستم نمی تواند خطا کند.

  • مجید بابایی
۰۱
آبان

گام بیست و پنجم

گرایش های ایمنی صنعتی و تکنولوژی صنعتی دارای چه قابلیت هایی میباشند ؟

در گام پیشین ، دو گرایش اصلی مهندسی صنایع را شناختیم ؛ اینک به سراغ دو گرایش دیگر میرویم که اگرچه در جایگاه توجه پایین تری در قیاس با تولید صنعتی و برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها قرار دارند اما خود از جمله رشته های کاربردی صنعت و خدمات به شمار می آیند و چه بسا کارکردهایی داشته باشند که سایر رشته های فنی و مهندسی از آنها بی بهره اند . با تکنولوژی صنعتی آغاز میکنیم:

در تعریف تکنولوژی صنعتی میتوان گفت : فن به کارگیری مهارت های اجرایی و ذکاوت های فنی در جهت طراحی تجهیزات و تسهیلات مورد استفاده در بخش تولید و خدمات و تعیین تدابیر لازم برای ساخت و ساز آنان میباشد . (بهینه سازی در ساخت و ساز)

تکنولوژی صنعتی گرایشیست با بینشی فنی تر از دو گرایش تولید صنعتی و برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها که مشابه کارشناسی ساخت و تولید در مهندسی مکانیک بوده اما مجهز به توانایی بهینه سازی ، آگاه به مسائل بهینه سازی ساخت و ساز فرآورده های صنعتی و نیز نگهداشت و راه اندازی فنی واحدهای اجرایی میباشد . دارای توانایی انتقال و مدیریت تکنولوژیست و نیز حفظ و حراست از آن که به مدد امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در جهت حفظ و نگهداری نظام فنی و اجرایی گام بر میدارد ؛ با مدیریت تکنولوژی های در دسترس یا مواردی که در قالب انتقال تکنولوژی دادوستد میشوند ، در جهت افزودن کمیت و کیفیت فرآورده ها و نیز بهره برداری اثربخش از امکانات در دسترس ، اقدامات موثری انجام میدهد . با استفاده از تجهیزات کامپیوتری و مدارهای منطقی قادر است طیف وسیعی از خواسته های اجرایی بشر را که به دلیل محدودیت های انسانی به سهولت قابل تحقق نمی باشند ، عینیت بخشد . مباحث اجرایی و مهارتی ساخت و تولید فرآورده های صنعتی ، طراحی قالب ، قید و بست های صنعتی ، عملیات حرارتی و مباحث انتقال تکنولوژی را میتوان در زمره دیگر زمینه های تخصصی این گرایش ذکر نمود . کارشناس تکنولوژی صنعتی از مرحله طراحی یک ایده و نمونه سازی آن گرفته تا مرحله ساخت و تدارک امکانات تولید ، همینطور مدیریت مراحل اجرایی ، توان خدمت رسانی دارد ؛ علاوه بر آن ، ضایعات و عوامل بروز آنها را شناسایی کرده و تاثیرات گوناگونی که برجای می گذارند را ، مورد سنجش و ارزیابی قرار میدهد .

حال به سراغ ایمنی صنعتی میرویم :

در تعریف ایمنی صنعتی میتوان گفت : فن بهک اارگیری تدابیر ویژه مهندسی در جهت ایمن سازی نظام های گوناگون کاری در مواجهه با گونه های مختلاف ریسک رو در روی آنان میباشد . (بهینه سازی در ایمن سازی)

گرایش ایمنی صنعتی تلفیقی از سه رشته بهداشت حرفه ای ، مدیریت صنعتی و مهندسی صنایع  (جهت گیری عمده به سوی مهندسی صنایع است ) با رویکرد بهساز و پیشگیرانه و در عاین حال مهندسی ، در جوار متخصصین بهداشت حرفه ای که با دید پزشکی بیشتری به دنیای کار می نگرند ، تلاش در ایجاد نظام های شناخت خطرات و محدودسازی عملکردهای غی رایمن در محیط های کاری داشته ، روش ها ، برنامه ها و فرآیندهایی برای کنترل و ارزیابی خطرات پای گرفته و تلاش در ایجاد فضایی سالم برای نجات حرکت های بهره ور دارد . این گرایش مهندسی صنایع ضمن تسلط بر آگاهی های عمومی مهندسی صنایع به ویژه در راستای تطبیق دادن کار با توانایی های انسانی در زمینه هایی همچون مهندسی فاکتورهای انسانی ، عوامل فیزیکی و شیمیایی زیان آور محیط کار ، حفاظت صنعتی و اصول مدیریت ایمنی ، دارای تبحر و تخصص است . طراحی نظام هایی که بتوانند از آسیب رساندن به انسان ها ، امکانات و تجهیزات پیشگیری کرده ، حرکت ملایم و روان اجرا را تضمین نماید ، بخشی از توانایی های اجرایی این متخصصین به شمار میرود .

مکانیک سیالات ، جمع آوری و دفع فاضلاب های صنعتی ، مهندسی احتراق ، گازرسانی ، اعلام و اطفا حریق ، ایمنی در برق ، سم شناسی صنعتی ، ایمنی ساختمان و معدن ، ارگونومی ، تهویه صنعتی ، دیگ ها و ظروف تحت فشار ، روش های تولید ( 2و1 ) ایمنی در کشاورزی ، روانشناسی صنعتی ، عوامل شیمیایی محیط کار ، اصول بهداشت محیط ، بیماری های شغلی ، حفاظت صنعتی ، ایمنی بالابرها ، تحقیق در عملیات ، ترمودینامیک و انتقال حرارت ، عوامل فیزیکی محیط کار ، اصول مدیریت ایمنی ، ارزیابی کار و زمان و طرح ریزی واحد های صنعتی از جمله دروس اصلی و تخصصی پراهمیت این گرایش به شمار می آیند .

  • مجید بابایی
۰۱
آبان

گام بیست و چهارم

گرایش های تولید صنعتی و برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها را بیشتر بشناسیم !

تولید صنعتی فن به کارگیری مهارت های تکنیکی - اقتصادی و استفاده موثر و نظام یافته از نیروی انسانی سازمان ، ماشین آلات ، تجهیزات ، سرمایه ، ساختمان و مواد به منظور تولید کالا با کیفیت و کمیت مطلوب میباشد .برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها فن به کارگیری روش های علمی جهت حل مسائل تصمیم گیری و برنامه ریزی در واحدهای صنعتی - خدماتی ، شامل جمع آوری اطلاعات ، تجزیه وتحلیل داده ها ، مدل بندی و حل مساله میباشد .با دقت و توجه موشکافانه در تعاریف فوق میتوان رسالت ، اهداف و ویژگی های مهندسی صنایع را بیان نمود :

نخستین نکته ای که که باید بدان توجه کرد ، پویایی پنهانیست که در ذات تعاریف فوق نهفته است ؛ این جملات بیانگر حرکتی مداوم و همیشگی هستند ، حرکتی در جهت آنچه که بهتر است یعنی بهبود مستمر ، حرکتی که هیچگاه متوقف نمیشود . شما برنامه ریزی می کنید ، تصمیم می گیرید ، به اجرا درمی آورید ، تجزیه وتحلیل می نمایید و آنگاه از نتایج حاصل جهت برنامه ریزی های آتی بهره میبرید   این چرخه ایست که هیچگاه از حرکت باز نخواهد ایستاد و همواره رو به سوی بهبود دارد ، چرا که ایستایی یعنی مرگ و مجموعه های پویایی چون واحدهای صنعتی - خدماتی هیچگاه به مرگ تمایل ندارند .

نکته دوم آنکه هیچ یک از تعاریف فوق به تنهایی قادر به بیان آنچه مهندسی صنایع ادعا میکند نیستند ، بلکه این دو مکمل یکدیگرند . گفته ایم که ویژگی بارز مهندسی صنایع در تفکر بهبود مستمر وضعیت موجود بوده و هرگز از وضعیت موجود راضی نیست و تلاش می نماید تا به سوی وضعیتی مطلوب تر حرکت نماید . در وهله اول ، تصمیم گیری و برنامه ریزی لازم است که حرکتیست به سوی هدف ، اما در گام بعدی به کارگیری و اجرای برنامه یا تصمیم و سپس تجزیه وتحلیل نتایج ، تضمین کننده صحت آن می باشند . گرایش تولید صنعتی به نگرش نظام مند ، منظم و علمی گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها نیازمند است و در نقطه مقابل ، برنامه ریزی و تحلیل نیز به نگرش اجرایی ، کاربردی و تجربی تولید صنعتی نیاز دارد .

نکته سوم ، دیدگاه انجام دهی و هماهنگ سازی است ، چراکه مهندسی صنایع گاه باید عوامل متضادی چون نیروی انسانی ، ماشین آلات ، زمان ، تجهیزات ، سرمایه ، ساختمان و مواد را در قالب یک مجموعه صنعتی - خدماتی آنچنان هماهنگ سازد تا مطلوبیت لازم در کیفیت و کمیت تولید را بدست آورد . این مساله ، ویژگی دیگری را یادآور میشود که همانا تفکر کل گرا ، جامع و نظام مند مهندسی صنایع می باشد . وی در هنگام برخورد با هر مجموعه ، پیش از آنکه به جزئیات بپردازد ، آنرا به صورت کلی مشاهده می نماید و به تعبیری از بالا یا بیرون نگاه میکند ؛ او اجازه نمیدهد تا یک بخش کوچک از آن مجموعه چنان مجذوبش نماید که از سایر قسمت ها غافل گردد و ارتباط بخش های دیگر را با آن جزء نبیند . وی میداند که همکاری تمام آن مجموعه است که کارایی کل را بدست میدهد و انتظاری که از مجموعه میرود با هماهنگی تمام اجزا برآورده میگردد .

گفته شد که مهندسی صنایع با مجموعه های پویایی چون واحدهای صنعتی خدماتی روبروست . هر مجموعه پویا دارای یکسری داشته ها یا ورودی ها ، یکسری ستاده ها یا خروجی ها و همچنین فرایندیست که این داشته ها را به ستاده ها تبدیل نماید . ویژگی مهندسی صنایع ، مشاهده همزمان این سه عامل است و این مساله خود موجب درک ارتباط بین مجموعه ها و عوامل مختلف و اقدام در جهت هماهنگ سازی و انجام آنها میشود . یک مهندس صنایع چنانچه بتواند ورودی ها و خروجی ها را اعم از فیزیکی و غیرفیزیکی در ذهن خود تصویر نماید و همچنین پردازش ها و فرایندهای تبدیل این ورودی ها به خروجی ها را مرور کند ، آنگاه به یقین خواهد توانست سازمان را به بهترین نحو اداره نماید .

نکته چهارم ، اصل بیشینه سازی کلی است که به طور ذاتی در این تعاریف به چشم میخورد ؛ اگر شما یک مجموعه را بصورت جامع و نظام مند مشاهده کردید ، درست نیست که تنها سعی نمایید یک جزء آن را در مطلوب ترین وضعیت و سطح ممکن نگه دارید و از سایر اجزا غافل بمانید ؛ مهندسی صنایع میگوید کل این مجموعه ، یعنی تمامی اجزای آن در ارتباط با هم و به صورت هماهنگ باید در یک سطح مطلوب قرار گیرند تا مطلوبیت کل مجموعه در بالاترین سطح قرار گیرد .

نکته پنجم واژه موثر در تعریف ذکر شده ، است ؛ اصولا در مهندسی صنایع مفهوم بهره وری کاربرد فراوانی دارد ؛ بهره وری خود انواع مختلف دارد و عموما به صورت نسبت خروجی ها (ستاده ها) به ورودی ها (داده ها) تعریف میگردد . دو رکن اساسی در افزایش بهره وری هر مجموعه ، کارایی و اثربخشی می باشند . کارایی نشان دهنده میزان کل فعالیت میباشد حال با هر مقصودی که میخواهد انجام شده باشد ، اما اثربخشی مبین آن قسمت از فعالیت است که درراستای رسیدن به هدف مجموعه انجام شده است ؛ به کارگیری واژه موثر نیز به همین معنا می باشد .

نکته ششم آن است مهندسی صنایع از روش های علمی جهت انجام کارهایش استفاده می نماید . روش های علمی روش هایی هستند که که در موارد متعدد از بوته آزمایش و تجربه گذشته اند و به بیان بهتر استاندارد گردیده اند و این دل مشغولی مهندسی صنایع است که سعی میکند در هر چرخه برنامه ریزی ، اجرا و تجزیه وتحلیل ، روش های مستند و استانداردی را در امور مختلف طراحی کند ، آنها را از حالت تجربه نشده خارج نماید و وارد ذات فرایند داخلی آن مجموعه نماید . دانش مهندسی صنایع سعی می نماید برای تمامی شرایط ، روش های علمی خاصی را طراحی کند تا در موارد مشخص ، این روش ها را به عنوان ابزاری در اختیار مدیر قرار دهد . مطالب گفته شده ، به طور عمده ، مفاهیم زیربنایی و فلسفی مهندسی صنایع را تشکیل میدهند به طوریکه مهندسی صنایع بایستی همواره تلاش نماید دیدگاه ها و برداشت های جدید و تازه ای از این مفاهیم کشف و تجربه نماید . مفاهیمی چون تصمیم گیری و برنامه ریزی ، مهارت های تکنیکی - اقتصادی ، موثر و نظام مند ، نیروی انسانی ، زمان ، ماشین آلات ، تجهیزات و سرمایه ، هزینه ، تولید ، کیفیت و کمیت و ارتباط این مفاهیم از دغدغه های اصلی مهندسی صنایع است.

نکات فوق از آن جهت بیان شده است تا تاکید گردد هیچ یک از گرایش های برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها و تولید صنعتی به تنهایی تمام مهندسی صنایع نیستند و تنها با حضور در کنار یکدیگر میتوان انتظار داشت مهندسی صنایع به اهداف خود نائل گردد .

در بیان دروس اساسی این دو گرایش باید گفت که وجه اشتراک فراوانی در این میان به چشم میخورد ، دروسی نظیر : کنترل پروژه ، کنترل کیفیت ، طرح ریزی واحدهای صنعتی ، کنترل تولید و موجودی های یک ، اصول مدیریت و تئوری سازمان ، ارزیابی کاروزمان ، تحقیق در عملیات ( 2و1 ) اقتصاد مهندسی ، آمار مهندسی ، نقشهکشی صنعتی (2و1 ).

در کنار این ، آن دسته از دروسی که برای یکی از دو گرایش اجباری می باشند را دانشجویان گرایش دیگر می توانند به صورت اختیاری اخذ نمایند و بدین ترتیب سطح اشراف خود را بر حوزه های کاری مهندسی صنایع هرچه بیشتر افزایش بخشند .

دروس اجباری پراهمیت گرایش تولید صنعتی که برای گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها اختیاری به شمار می آید عبارتند از : برنامه ریزی تولید ، مهندسی فاکتورهای انسانی ، طراحی ایجاد صنایع ، برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات ، برنامه ریزی و کنترل تولید و موجودی های دو .

دروس اجباری پراهمیت گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها که برای گرایش تولید صنعتی اختیاری به شمار می آید عبارتند از : تحلیل سیستم ها ، شبیه سازی ، طراحی سیستم های اطلاعاتی ، برنامه ریزی حمل و نقل .

در گام آتی تکنولوژی صنعتی و ایمنی صنعتی را بیشتر خواهیم شناخت ...

 

  • مجید بابایی
۳۰
مهر

گام بیست و سوم

گرایش های مهندسی صنایع را بیشتر بشناسیم !

مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی در چهار گرایش تقسیم بندی میشود :

 -1تولید صنعتی

 -2برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها

 -3تکنولوژی صنعتی

 -4ایمنی صنعتی

دو گرایش تولید صنعتی و تحلیل سیستم ها در قیاس با گرایش های ایمنی صنعتی و تکنولوژی صنعتی ، به دلیل حوزه مفاهیم پیچیده تر ، گسترده تر و کاربردی تر ، دارای برجستگی چشم گیری در سطح دانایی و توانایی میباشند ، دانشجویانی با سطح علمی بالاتری را به خود می پذیرند و به همین دلیل گرایشه ای اصلی مهندسی صنایع به شمار می آیند . از این رو پیرامون این دو گرایش در گام های آتی شرح کامل تری بیان خواهیم نمود .

 

مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی ارشد دارای چهار گرایش می باشد :

 -1مهندسی صنایع

 -2مهندسی سیستم های اقتصادی - اجتماعی

 -3مدیریت سیستم و بهره وری

 -4مدیریت مهندسی

گرایش مهندسی صنایع ، گرایش برتر کارشناسی ارشد به شمار می آید که به فارغ التحصیلان کارشناسی همین رشته اختصاص دارد ؛ سطح رقابتی برای ورود به این گرایش بسیار بالاست و با توجه به کمیت پایین پذیرش شوندگان ، نخبگانی که احاطه افزون تری به دروس آزمون ارشد داشته باشند قادر به ادامه تحصیل در این گرایش می باشند .

گرایش سیستم های اقتصادی - اجتماعی ، به نوعی گرایش دوم مقطع کارشناسی ارشد در حساب می آید که فارغ التحصیلان سایر رشته های فنی - مهندسی نیز مجازند بخت خود را برای قبولی در این رشته بیازمایند .

مدیریت سیستم و بهره وری را می توان چکیده دوره کارشناسی مهندسی صنایع دانست که به فارغ التحصیلان سایر رشته های فنی و مهندسی که حداقل سه سال سابقه مدیریتی داشته باشند اختصاص یافته است .

لازم به یادآوریست که گرایش مدیریت مهندسی ، به عنوان یکی دیگر از گرایش های کارشناسی ارشد مهندسی صنایع در حال گسترش بوده و هم اکنون در دانشگاه هایی نظیر دانشگاه صنعتی امیرکبیر ، در این گرایش نیز پذیرش صورت میگیرد .

دوره دکترای مهندسی صنایع مجموعه ای هماهنگ از فعالیت های پژوهشی و آموزشی است که موجب احاطه و دستیابی دانشجو به آثار علمی در زمینه مهندسی صنایع و توانایی در تهیه متون تحقیقاتی ، نوآوری ، کمک به پیشرفت و گسترش مرزهای دانش در این رشته خواهد شد . دوره دکترا نیز شامل سه گرایش زیر است :

 -1مهندسی صنایع

 -2سیستم های اقتصادی - اجتماعی

 -3مدیریت سیستم و بهره وری

در گام آتی به بررسی دو گرایش اصلی مقطع کارشناسی یعنی تولید صنعتی و برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها خواهیم پرداخت ...

 

  • مجید بابایی
۳۰
مهر

گام بیست و دوم

چه کسانی جذب رشته مهندسی صنایع میشوند ؟!

بگذارید کمی هم از خودمان بگوییم و صفاتی برای آنانیکه به تحقیق و پژوهش در حوزه مهندسی صنایع علاقه مندند بیان کنیم :

آنانیکه از دبیرستان با گرایش ریاضی وفیزیک به دانشگاه آمده و یا آنها که در رشته های دیگر دانشگاهی خاصه مهندسی در حال تحصیل بوده اند و حال تمایل دارند تغییر گرایش تحصیلی دهند و از مزایای مهندسی صنایع برخوردار شوند ، آنانیکه تمایل دارند با توانایی های ریاضیگونه خویش ، ارتباط بهینه ای بین اجزاء نهادها ، نظام ها و امکانات پدید آورند ، آنانیکه به برنامه ریزی و هدایت موثر امکانات اندیشیده و نظام مند هستند ، آنانیکه تمایل دارند با ایجاد فضایی بشاش و دلنشین ، از وقت و انرژی انسان ها با روحیه ای بسیار مطلوب و ثمربخش بهره برداری شود ، آنانیکه ذوق هنری داشته و نیز تمایلات فنی در طراحی و ساخت و ساز امکانات ، تجهیزات و نظام ها دارند ، کسانی که علایقی در خلق و بروز ابتکار در حوزه های کاربردی دارند ، آنانیکه به ایجاد امنیت می اندیشند و آفرینش راهکار برای مقابله با ریسک های گوناگون را دوست دارند ، آنها که ریاضی را دوست دارند ، با فن و حرفه عجینند ، کامپیوتر را بخشی از زندگی روزانه خود میدانند، با همنوعان رابطه ای دوستانه برقرار می نمایند ، ابعاد مدیریتی را دوست دارند ، اهل نوآوری و ارائه اندیشه های جدید هستند و خلاصه آنکه هماره به پویایی ، بهبود ، خلاقیت و کارایی می اندیشند مهندسی صنایع را برای خود برمیگزینند .

در گام آتی مهندسی صنایع را با گرایش های آن بیش از این خواهیم شناخت ...

 

  • مجید بابایی
۲۹
مهر

گام بیست و یکم

از نقش متمایز مهندسی صنایع در ایران کنونی بیشتر بدانیم !

در گام های پیشین از اهمیت کارکرد مهندسی صنایع در صنعت سخن راندیم ؛ گرچه تمامی آنچه در این باب گفته شد در صنعت کشور ما نیز صادق است اما علاوه بر آنها عواملی وجود دارند که نقش های جدیدی برای مهندسی صنایع در ایران امروز موجب میشوند .

در کشور ما حیطه فعالیت و مسولیت بسیاری از مهندسین فراتر از چارچوب وظایفی است که به طور متداول در سایر کشورها برای آنان ترسیم گردیده ؛ مدیریت سطوح بالا و میانی بسیاری از کارخانجات و صنایع و همچنین بسیاری از سازمان های بزرگ خدماتی ، بازرگانی و حتی فرهنگی به مهندسین محول شده است ، درحالیکه در سایر نقاط دنیا اینگونه مسولیت ها عموما به مدیران حرفه ای که تحصیلات ویژه مدیریت دارند واگذار میگردد . در آمریکا و در طی چند دهه اخیر واگذاری مدیریت رده بالا به مدیران مالی و حقوقی روندی صعودی داشته است . اما دلایل وجود این نقص در کشور ما چیست ؟ شاید بتوان به طور اجمال در دو بعد ذیل به این دلایل پاسخ داد :

الف - با توجه به وضعیت موجود ایران ، مهندسین بیشترین قابلیت را برای مدیریت کارا و موثر از خود نشان داده اند که خود معلول عواملی میباشد از قبیل آنکه دانشجویانی که رتبه های بهتری حاصل نموده اند ترجیح میدهند تا در رشته های مهندسی تحصیل نمایند ؛ لازم به ذکر است که این پدیده ، خود معلول ساختار نامناسب آموزشی کشورمان می باشد که در نتیجه آن به رشته های پراهمیتی چون مدیریت ، اقبال کمتری میشود .

ب- در اکثر موارد ، تکنولوژی از خارج کشور خریداری میشود و این موجب میگردد تا نقش واقعی مهندسین کمی تحت تاثیر قرار گیرد . به دلیل محدودیت امکانات ، نیروی مهندسین عمدتا در جهت توسعه و طراحی تکنولوژی مصرف نگردیده است و این موضوع نیز عاملی بوده تا خلاقیت آنان درجهت حل مشکلات و تصمیم گیری های استراتژیک و عملیاتی و سیاست گذاری های مدیریتی به کار گرفته شود . اگرچه مهندسین جوان این نوع مسائل را پیش پا افتاده تلقی می نمایند و انتظار دارند تا از تخصص خود در جهت حل مسائل پیچیده زمینه کاری خود استفاده نمایند اما پس از مدتی اهمیت و همچنین پیچیدگی اینگونه تصمیم گیری ها را درک می نمایند و با توجه به زمینه های فکری و تجربیات کافی که در زمینه تحلیل مسائل ریاضی دارند ، راه حل های مناسبی نیز برای این امور پیدا میکنند ، اگر چه روش های تصمیم گیری و برخورد با این مسائل را نیاموخته اند .

در این رابطه جایگاه مهندسی صنایع با دیگران متفاوت است . در حل مسائل و تصمیم گیری های یک کارخانه ، مهندسین صنایع نه تنها آموزش های مناسب دیده اند ، بلکه با مفاهیم برنامه ریزی و بهینه سازی سیستم ها نیز آشنایی کامل دارند لذا روش های برخورد با آنها را تا حد زیادی میدانند ، درحالیکه سایر مهندسین تنها از اطلاعات عمومی و روش های کلی تجزیه وتحلیلاستفاده می نمایند.

از سوی دیگر ، با تغییر حرکت اقتصادی کشور در جهت اقتصاد غیرمتمرکز آزاد ، نقش مهندسین صنایع بسیار حساس تر گردید . پیش از آن ، با توجه به قیمت ارز و یارانه سنگینی که دولت در اختیار کارخانجات می نهاد و همچنین کمبود کالا و عدم وجود رقابت ، مساله کارایی و کیفیت نمی توانست مطرح باشد و لذا مهم ترین عامل موفقیت یک کارخانه بستگی به سهمیه ارزی داشت که از دولت دریافت مینمود . با تغییر شرایط اقتصادی و حذف یا کاهش یارانه ، مشکلات جدید صنایع جلوه گر شدند . بسیاری از صنایع قادر نیستند محصولات خود را به فروش برسانند و برخی حتی از ادامه حیات خود اطمینان ندارند . تقریبا تمامی صنایع راه نجات خود را در بازسازی ماشین آلات و تجهیزات میدانند و این درحالیست که امکان چنین سرمایه گذاری سنگینی در همه موارد وجود ندارد و از سوی دیگر نیز ضریب بهره دستگاه های موجود پایین است . اگرچه خرید برخی ماشین آلات برای واحدها ضروریست اما هدف مسلم صنایع ما بایستی افزایش کارایی و بالابردن بهره وری امکانات موجود باشد و بیشک محور چنین سیاستی مهندسین صنایع خواهند بود . بدین منظور لازم است ابتدا با طراحی و ایجاد سیستم های اطلاعاتی مشکلات را شناسایی نمود و سپس به برنامه ریزی در جهت افزایش کارایی و ارتقای کیفیت پرداخت . ورود تکنولوژی خارجی نقطه ضعف نیست به شرط آنکه پس از خرید درمورد روش های تولید و کارایی آنها در داخل کشور فعال بود و این از وظایف خطیر مهندسی صنایع در ایران میباشد .

 

  • مجید بابایی
۲۹
مهر

گام بیستم

اصول فکری مهندسی صنایع چیستند ؟

اساس مهندسی در هر گرایشی با طراحی مبتنی بر اندازه گیری ، محاسبه و تحلیل با استفاده از علوم ریاضی و تجربی شکل میگیرد . بدین سبب حرفه مهندسی دیدی کاملا فنی و ماشینی دارد که موجب محدودیت دیدگاه در ابعاد خاص شده و برخی موضوعات مانند یافتن بهترین روش های مدیریتی و ارتباطات انسانی در دیدگاه محض مهندسی نادیده گرفته میشوند .

گفته ایم که مهندسی صنایع با در برداشتن نگرش سیستماتیک و فراگیر ارتباط تخصص های مختلف و نهاد مدیریت سازمان را ایجاد نموده و امور برنامه ریزی ، سازماندهی ، هدایت و نظارت بر امور اجرایی با هماهنگی بیشتری دنبال میگردد . این نگرش استمرار همان سیر تفکر تیلور و هم عصران وی میباشد که با تلاش تک تک آنان مجموعه اصول و نگرش های مدیریت علمی موجودیت یافت . مدیریت علمی همان نگرش سنتی مهندسی صنایع است . با پیشرفت مدیریت علمی ، مهندسی صنایع با تفکری بر مبنای علوم ریاضی ، فیزیکی ، اجتماعی و اقتصادی در عرصه صنعت و خدمات ظهور کرد که به معنی ایجاد یک تفکر فراگیر و سیستماتیک بود . نگاه مهندسی صنایع به مسائل از زوایا و دیدگاه های مختلف همانند توجه به خروجی و محصول سیستم ، توجه به مشتری و یا نگرش به بهره وری سازمان قابل طرح و پیگیری میباشد که بر مبنای اصول فکری تقریبا یکسانی دنبال میگردد . حال میخواهیم ببینیم اصول فکری مهندسی صنایع بر چه عواملی استوار است :

 - 1خلاقیت

فعالیت اصلی هر مهندس صنایع ارائه طرح برای بهبود سیستم های جاری و یا طرحی جدید میباشد که این نیازمند خلاقیت و نوع آوری جهت حصول به طرح های نو و بدیع میباشد . برخورداری از خلاقیت و ابتکار این امکان را به مهندسین صنایع میدهد که به تعمیق دانش خود پرداخته و فرصتی فراهم میشود تا ایده های جدید و خلاق مطرح گردند.

 - 2تفکر فراگیر

نگرش سیستماتیک و فراگیر برجسته ترین خصوصیت مهندسی صنایع است و اطلاق مهندسی صنایع و سیستم ها به این رشته بی ارتباط با این نگرش نیست . نگرش فراگیر موجب میشود مسائل از کل به جز و تعامل اجزا با هم مورد بررسی دقیق قرار گرفته و مدل کاملی از سیستم های مورد نظر تهیه و مسائل مورد نظر آن به بهترین شکل طرح و بررسی گردد.

 - 3رهبری گروه

هر سیستم طرح ریزی شده اگر بدرستی اجرا نشود منتج به نتیجه نخواهد گردید و بنابراین حسن اجرای سیستم طراحی شده یک ضرورت مهم تلقی میشود . آشنایی با کلیت سیستم مورد نظر و نقش اجزا در کارکرد صحیح آن این امکان را فراهم می آورد تا هدایت و رهبری گروه کاری مجری سیستم با انگیزه بیشتری دنبال گردد ؛ در واقع علاوه بر طراحی سیستم ، مهندسی صنایع سیستم های پیاده سازی و اجرا را نیز پی ریزی نموده و نقش رهبری گروه های کاری را موثرتر دنبال می نماید .

 - 4مدیریت زمان

انجام کار بدون توجه به ظرف زمانی و تحویل به موقع خروجی مورد نظر سیستم ، ارزش زیادی نمیتواند داشته باشد . امروزه اهمیت زمان و فرصت های آن با توجه به عرصه تنگاتنگ رقابت اقتصادی برای همگان مبرهن و بدیهیست . در این خصوص مهندسی صنایع با درک موضوع ، تکنیک هایی را بکار میگیرد که عامل زمان اجرای اجزای کاری را در تمامی فرایندها مورد توجه قرار میدهد .

 - 5ارتقا بهره وری و بهبود مستمر

اعتقاد به ارتقا بهره وری و بهبود مستمر یک اصل با ارزش در مهندسی صنایع بهشمار میآید . اکتفا به وضعیت فعلی جز در جا زدن نتیجه دیگری نخواهد داشت ؛ لذا مهندسی صنایع با پذیرش این مطلب که سطح دانش و مهارتها یک مقوله نسبی است ، سعی در افزایش بهره وری و بهبود وضعیت کاری نموده و تلاش می نماید امور کاری مداوما اثربخش تر و کاراتر گردند . نگرش بهبود مستمر این امکان را میدهد که هر روز به فکر ارتقایی هر چند جزئی باشیم .

 - 6یادگیری

یادگیری فرایندیست که نمی توان بر آن حد و مرزی تعیین نمود . مهندسی صنایع به منظور مطالعه و پیگیری مسائل همواره بر این نکته توجه دارد که هر مورد را ، منحصر به فرد بررسی نماید و جهت شناخت آن فرض بر این است که از تصورات ذهنی دوری نموده و سعی بر کشف واقعیت های حاکم بر اجزا و کل سیستم میباشد . لذا عدم وجود تعصب خاص به ماهیت فنی امور موجب میگردد تا ذهنیت کنجکاو برای کشف حقایق نهفته در پدیده ها تقویت شود ، مهندسی صنایع با ذهنی بسته و خموده به سختی میتواند راه حل های ابتکاری و راهگشا برای مسائل موردنظر ارائه نماید.

در گام آتی به نقش متمایز مهندسی صنایع در ایران امروز خواهیم پرداخت ...

 

  • مجید بابایی
۲۸
مهر

 

گام نوزدهم

ابعاد محوری مورد انتظار از مهندسین صنایع کدامند ؟

اگرچه بنابرآنچه در گام پیش گفته ایم ابعاد گوناگونی را میتوان به عنوان وظایف مهندسی صنایع خواستار بود ، اما برای نمونه و خط دهی ذهنی به ده بعد از این ابعاد محوری در ذیل اشاره میکنیم :

 -1مهار تها و فنون مهندسی صنایع که نقشی حیاتی در هر فرآیند بازسازی اقتصادی و اجتماعی دارد را به خدمت گیرد.

 -2طیف قابل ملاحظه ای از بهبود در بهره گیری از منابع مالی ، انسانی ، زمانی و معنوی در دسترس را با استفاده از ابزارهای علمی مدل سازی و شبیه سازی ، تحقق بخشد.

 -3توانایی تدارک سطح هرچه بالاتری از رضایت از خدمات را برای مشتریان در حرفه های گوناگون ایجاد نماید.

 -4تغییر در میزان بازدهی فعالیت های در حال انجام در سطح کارگاه های اجرایی گوناگون را پدید آورد.

 -5با ایجاد ارزش افزوده ، بهبود در شرایط عرضه خدمات و ایجاد رفاه بیشتر در فعالیت ها و رفع تنگناها و نارسایی ها ایجاد کند.

 -6بهره گیری از فنون بسیار مقدماتی اندازه گیری کاروزمان و روش سنجی تا گونه های بسیار پیشرفته و مدرن مدیریتی توسط کارکنان مدیریت در سطوح مختلف را در دستور کار خود داشته باشد.

 -7ایجاد راهکارهایی جهت مقابله با فشارهای تحمیلی از سوی بازار برای افزایش دادن توانایی های بازار کار در برابر رقابت های گوناگون رودررو ، شناسایی تقاضاهای جدید و فزاینده مشتری در دستور کار او باشد.

 -8فنون کاهش دادن قیمت ها ضمن حفظ کیفیت و نیز ترجمه کیفیت های جدید (آوردن کیفیتی بجای کیفیت دیگر) مورد انتظار ولی پنهان از سوی مشتریان را ، به خدمت گیرد.

 -9زمان های کوتاهتر در تحویل کالا و خدمات را به اشکال مختلف گوناگون سازد.

 -10توانایی به خدمت گرفتن فناوری های جدید روباتیک ، طراحی و تولید توسط کامپیوتر ، شناسایی خودکار ، انبارداری و هدایت خودکار امکانات و تجهیزات را داشته باشد.

 

  • مجید بابایی
۲۸
مهر

گام هجدهم

از اهمیت کارکرد مهندسی صنایع در دنیای امروز بیشتر بدانیم !

گفته ایم که مهندسی صنایع کاربرد اصول و تکنیک های بهبود ، طراحی و نصب سیستم هایی شامل انسان ، مواد ، اطلاعات ، انرژی و تجهیزات برای فراهم آوردن امکان تولید کالاها و ارائه خدمات بشکل کارا و مطلوب می باشد . برای بررسی ، ارزیابی و کاربرد این سیستم ها ، دانش و مهارت های علوم ریاضی ، علوم فیزیکی و علوم اجتماعی به همراه فنون و تکنیک های طراحی مهندسی مورد نیاز است . فعالیت های مهندسی صنایع همانند پلی است که ارتباط بین اهداف مدیریت و عملکرد عملیاتی سازمان را ایجاد می نماید . مهندسان صنایع درگیر افزایش بهره وری در مدیریت منابع انسانی ، روشها و تکنولوژی هستند ، درحالیکه سایر رشته های مهندسی با ماهیت فنی فرایندها و فراورده ها تعامل افزون تری دارند . در واقع مهندسی صنایع از معدود رشته های مهندسیست که عامل انسان یکی از مولفه های اصلی سیستم های مورد مطالعه آن را تشکیل میدهد . به همین سبب مهندسان صنایع در تیم های میان رشته ای برای امور برنامه ریزی ، نصب و کنترل و بهبود فعالیت های موسسات به کار گرفته میشوند . این فعالیت ها میتواند فعالیت های تولید ، نوآوری در محصولات ، ارائه خدمات ، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی را شامل شود . با توجه به آنچه گفته شد ، مهندسی صنایع بستر لازم برای تعامل تخصص های مختلف و کار گروهی را به بهترین وجه ایجاد نموده و در نتیجه طرح ، برنامه ریزی ، اجرا و نظارت بر عملکرد نظا مهای تولیدی خدماتی به صورتی منسجم تر انجام میگردد و این انسجام امور به بهبود مستمر در جهت سهولت کارها ، راحتی کارکنان ، کاهش هزینه ها ، ارتقا کیفیت و جلب رضایت مشتریان ختم خواهد گردید .

این توانمندی ها و کارکردها نقش و اهمیت مهندسی صنایع را بوضوح بیان مینماید . امروزه حیات اقتصادی سازمان ها و موسسات تولیدی و خدمات در بازار رقابتی شدید جهانی به استفاده بهینه از منابع در دسترس وابسته است و چنانکه میدانیم منابع در صورت هایی چون منابع در دسترس شامل مواد ، منابع انسانی ، ماشین آلات (شامل تجهیزات ، لوازم جانبی ، امکانات مورد نیاز شامل فضا و انرژی و ) ، منابع اطلاعاتی و منابع مالی طبقه بندی میشوند . ایجاد و نگهداری منابع یاد شده هزینه هایی را برای سازمان به دنبال دارد . هزینه تمام شده واحد محصول هر موسسه متأثر از نحوه بکارگیری این منابع است . هر شرکت تولیدی یا خدماتی که بتواند هزینه های خود را به حداقل ممکن برساند و به بیانی دیگر توانایی استفاده بهینه از منابع را در تمام ارکان سازمانی خود ایجاد نماید یا حاشیه سود بیشتری به دست خواهد آورد و یا قادر خواهد بود که قیمت های فروش خود را با حفظ حاشیه سود قبلی ، کاهش دهد . این بدان معنیست که قدرت رقابتی موسسه مذکور در بازار افزایش مییابد . با توجه به تحولات اقتصاد جهانی قدرت رقابتی شرط اساسی موفقیت در کسب و کار نوین محسوب میشود . در کنار این مسائل، توجه به نوآوری ها و ارتقا کیفی محصولات و خدمات که از طریق تلاش برای یافتن طرح های بهبود یافته و همچنین تحول در فرآیند کسب و کار نیز بقا و رشد موسسات را در پی خواهد داشت . با توجه به مراتب فوق اگر ضرورت ها و نیازمندی های رسیدن به امور مذکور را با تکنیک های مهندسی صنایع تطبیق دهیم مشاهده میکنیم مهندسی صنایع ابزار لازم برای حصول

اهداف سازمانی را بطور فراگیر و سیستماتیک فراهم میآورد و این نشانگر نقش و اهمیت بالای مهندسی صنایع بعنوان موتور محرک حرکت سازمان های امروزی است.

  • مجید بابایی
۲۷
مهر

گام هفدهم

در نیم قرن گذشته و پس از جنگ جهانی دوم چه تحولاتی در حوزه مهندسی صنایع به وقوع پیوسته است ؟

جنگ جهانی دوم آغازی برای تسریع روند تکاملی حوزه دانش شد و به طبع آن مهندسی صنایع نیز از این قاعده مستثنی نبود . پس از جنگ جهانی و در طول دهه پنجاه عنایت به مباحثی نظیر قابلیت اطمینان (Reliability) کنترل عددی  (Numerical Control) و شبیه سازی  (Simulation)باب گردید .

از آغازین سال های دهه شصت و در سال های پس از آن که عصر فضا نام گرفته بود ، تئوری تصمیم گیری (Decision Theory)  ، سیستم های اطلاعاتی  (Information Systems)  ، تئوری

بهینه سازی (Optimization Theory) ، مشارکت زمان  (Time Sharing) ، برنامه ریزی احتیاجات مواد (MRP) ، مدیریت منابع (Resource Management) و پردازش از راه دور

)Teleprocessing( از جمله حوزه هایی بودند که به گستره علوم و دانش مهندسی صنایع   پیوستند.

با نزدیک شدن به سال های پایانی هزاره ، تکنولوژی های نوین پا به عرصه ظهور نهادند و روش های

 تولید ژاپنی (Japanese Production Techniques) ، سیستم های تولید انعطاف پذیر

 )Flexible Manufacturing Systems( ، هوش مصنوعی )Artificial Intelligence( ، شبکه های کامپیوتری (Computer Network) ، پردازش اطلاعات توزیعی (Distributed Data Processing) ، تولید به کمک کامپیوتر (Computer Integrated Manufacturing) ، برنامه نویسی به کمک صدا )Voice Programming( ، بازرسی خودکار )Automated inspection( ، کنترل سلسله مراتبی )Hierarchial Control( و اتوماسیون اداری (Office Automation) از جمله ابزارها و تکنیک های نوپای حوزه مهندسی صنایع گردیدند .

و اما سال های اخیر نیز ، سال های نظریاتی چون

طراحی جامع سیستم ، سیتم های اجتماعی )، (Total Systems Design , Social Sys

نظریه کنترل سیتم های بزرگ )Large Scale Systems Control Theory(

سیبرنتیک نظریه رفتاری (Behavioral Theory)

بوده است و بی تردید این روند رو به رشد تا بینهایت دانش نیز ادامه خواهد یافت ؛ در انتهای این گام تارنمای شماتیک مهندسی صنایع را ضمیمه کرده ایم .

از گذشته های دور به مرز امروز رسیده ایم ؛ حال که بیشتر و بیشتر از تاریخچه و قدمت مهندسی صنایع میدانیم زمان آن رسیده تا به دنیای کنونی گام بگذاریم . در گام آتی به اهمیت کارکرد مهندسی صنایع در صنعت جهانی خواهیم پرداخت ...

  • مجید بابایی