نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (24)

گام بیست و چهارم

گرایش های تولید صنعتی و برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها را بیشتر بشناسیم !

تولید صنعتی فن به کارگیری مهارت های تکنیکی - اقتصادی و استفاده موثر و نظام یافته از نیروی انسانی سازمان ، ماشین آلات ، تجهیزات ، سرمایه ، ساختمان و مواد به منظور تولید کالا با کیفیت و کمیت مطلوب میباشد .برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها فن به کارگیری روش های علمی جهت حل مسائل تصمیم گیری و برنامه ریزی در واحدهای صنعتی - خدماتی ، شامل جمع آوری اطلاعات ، تجزیه وتحلیل داده ها ، مدل بندی و حل مساله میباشد .با دقت و توجه موشکافانه در تعاریف فوق میتوان رسالت ، اهداف و ویژگی های مهندسی صنایع را بیان نمود :

نخستین نکته ای که که باید بدان توجه کرد ، پویایی پنهانیست که در ذات تعاریف فوق نهفته است ؛ این جملات بیانگر حرکتی مداوم و همیشگی هستند ، حرکتی در جهت آنچه که بهتر است یعنی بهبود مستمر ، حرکتی که هیچگاه متوقف نمیشود . شما برنامه ریزی می کنید ، تصمیم می گیرید ، به اجرا درمی آورید ، تجزیه وتحلیل می نمایید و آنگاه از نتایج حاصل جهت برنامه ریزی های آتی بهره میبرید   این چرخه ایست که هیچگاه از حرکت باز نخواهد ایستاد و همواره رو به سوی بهبود دارد ، چرا که ایستایی یعنی مرگ و مجموعه های پویایی چون واحدهای صنعتی - خدماتی هیچگاه به مرگ تمایل ندارند .

نکته دوم آنکه هیچ یک از تعاریف فوق به تنهایی قادر به بیان آنچه مهندسی صنایع ادعا میکند نیستند ، بلکه این دو مکمل یکدیگرند . گفته ایم که ویژگی بارز مهندسی صنایع در تفکر بهبود مستمر وضعیت موجود بوده و هرگز از وضعیت موجود راضی نیست و تلاش می نماید تا به سوی وضعیتی مطلوب تر حرکت نماید . در وهله اول ، تصمیم گیری و برنامه ریزی لازم است که حرکتیست به سوی هدف ، اما در گام بعدی به کارگیری و اجرای برنامه یا تصمیم و سپس تجزیه وتحلیل نتایج ، تضمین کننده صحت آن می باشند . گرایش تولید صنعتی به نگرش نظام مند ، منظم و علمی گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها نیازمند است و در نقطه مقابل ، برنامه ریزی و تحلیل نیز به نگرش اجرایی ، کاربردی و تجربی تولید صنعتی نیاز دارد .

نکته سوم ، دیدگاه انجام دهی و هماهنگ سازی است ، چراکه مهندسی صنایع گاه باید عوامل متضادی چون نیروی انسانی ، ماشین آلات ، زمان ، تجهیزات ، سرمایه ، ساختمان و مواد را در قالب یک مجموعه صنعتی - خدماتی آنچنان هماهنگ سازد تا مطلوبیت لازم در کیفیت و کمیت تولید را بدست آورد . این مساله ، ویژگی دیگری را یادآور میشود که همانا تفکر کل گرا ، جامع و نظام مند مهندسی صنایع می باشد . وی در هنگام برخورد با هر مجموعه ، پیش از آنکه به جزئیات بپردازد ، آنرا به صورت کلی مشاهده می نماید و به تعبیری از بالا یا بیرون نگاه میکند ؛ او اجازه نمیدهد تا یک بخش کوچک از آن مجموعه چنان مجذوبش نماید که از سایر قسمت ها غافل گردد و ارتباط بخش های دیگر را با آن جزء نبیند . وی میداند که همکاری تمام آن مجموعه است که کارایی کل را بدست میدهد و انتظاری که از مجموعه میرود با هماهنگی تمام اجزا برآورده میگردد .

گفته شد که مهندسی صنایع با مجموعه های پویایی چون واحدهای صنعتی – خدماتی روبروست . هر مجموعه پویا دارای یکسری داشته ها یا ورودی ها ، یکسری ستاده ها یا خروجی ها و همچنین فرایندیست که این داشته ها را به ستاده ها تبدیل نماید . ویژگی مهندسی صنایع ، مشاهده همزمان این سه عامل است و این مساله خود موجب درک ارتباط بین مجموعه ها و عوامل مختلف و اقدام در جهت هماهنگ سازی و انجام آنها میشود . یک مهندس صنایع چنانچه بتواند ورودی ها و خروجی ها را اعم از فیزیکی و غیرفیزیکی در ذهن خود تصویر نماید و همچنین پردازش ها و فرایندهای تبدیل این ورودی ها به خروجی ها را مرور کند ، آنگاه به یقین خواهد توانست سازمان را به بهترین نحو اداره نماید .

نکته چهارم ، اصل بیشینه سازی کلی است که به طور ذاتی در این تعاریف به چشم میخورد ؛ اگر شما یک مجموعه را بصورت جامع و نظام مند مشاهده کردید ، درست نیست که تنها سعی نمایید یک جزء آن را در مطلوب ترین وضعیت و سطح ممکن نگه دارید و از سایر اجزا غافل بمانید ؛ مهندسی صنایع میگوید کل این مجموعه ، یعنی تمامی اجزای آن در ارتباط با هم و به صورت هماهنگ باید در یک سطح مطلوب قرار گیرند تا مطلوبیت کل مجموعه در بالاترین سطح قرار گیرد .

نکته پنجم واژه موثر در تعریف ذکر شده ، است ؛ اصولا در مهندسی صنایع مفهوم بهره وری کاربرد فراوانی دارد ؛ بهره وری خود انواع مختلف دارد و عموما به صورت نسبت خروجی ها (ستاده ها) به ورودی ها (داده ها) تعریف میگردد . دو رکن اساسی در افزایش بهره وری هر مجموعه ، کارایی و اثربخشی می باشند . کارایی نشان دهنده میزان کل فعالیت میباشد حال با هر مقصودی که میخواهد انجام شده باشد ، اما اثربخشی مبین آن قسمت از فعالیت است که درراستای رسیدن به هدف مجموعه انجام شده است ؛ به کارگیری واژه موثر نیز به همین معنا می باشد .

نکته ششم آن است مهندسی صنایع از روش های علمی جهت انجام کارهایش استفاده می نماید . روش های علمی روش هایی هستند که که در موارد متعدد از بوته آزمایش و تجربه گذشته اند و به بیان بهتر استاندارد گردیده اند و این دل مشغولی مهندسی صنایع است که سعی میکند در هر چرخه برنامه ریزی ، اجرا و تجزیه وتحلیل ، روش های مستند و استانداردی را در امور مختلف طراحی کند ، آنها را از حالت تجربه نشده خارج نماید و وارد ذات فرایند داخلی آن مجموعه نماید . دانش مهندسی صنایع سعی می نماید برای تمامی شرایط ، روش های علمی خاصی را طراحی کند تا در موارد مشخص ، این روش ها را به عنوان ابزاری در اختیار مدیر قرار دهد . مطالب گفته شده ، به طور عمده ، مفاهیم زیربنایی و فلسفی مهندسی صنایع را تشکیل میدهند به طوریکه مهندسی صنایع بایستی همواره تلاش نماید دیدگاه ها و برداشت های جدید و تازه ای از این مفاهیم کشف و تجربه نماید . مفاهیمی چون تصمیم گیری و برنامه ریزی ، مهارت های تکنیکی - اقتصادی ، موثر و نظام مند ، نیروی انسانی ، زمان ، ماشین آلات ، تجهیزات و سرمایه ، هزینه ، تولید ، کیفیت و کمیت و ارتباط این مفاهیم از دغدغه های اصلی مهندسی صنایع است.

نکات فوق از آن جهت بیان شده است تا تاکید گردد هیچ یک از گرایش های برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها و تولید صنعتی به تنهایی تمام مهندسی صنایع نیستند و تنها با حضور در کنار یکدیگر میتوان انتظار داشت مهندسی صنایع به اهداف خود نائل گردد .

در بیان دروس اساسی این دو گرایش باید گفت که وجه اشتراک فراوانی در این میان به چشم میخورد ، دروسی نظیر : کنترل پروژه ، کنترل کیفیت ، طرح ریزی واحدهای صنعتی ، کنترل تولید و موجودی های یک ، اصول مدیریت و تئوری سازمان ، ارزیابی کاروزمان ، تحقیق در عملیات ( 2و1 ) اقتصاد مهندسی ، آمار مهندسی ، نقشهکشی صنعتی (2و1 ).

در کنار این ، آن دسته از دروسی که برای یکی از دو گرایش اجباری می باشند را دانشجویان گرایش دیگر می توانند به صورت اختیاری اخذ نمایند و بدین ترتیب سطح اشراف خود را بر حوزه های کاری مهندسی صنایع هرچه بیشتر افزایش بخشند .

دروس اجباری پراهمیت گرایش تولید صنعتی که برای گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها اختیاری به شمار می آید عبارتند از : برنامه ریزی تولید ، مهندسی فاکتورهای انسانی ، طراحی ایجاد صنایع ، برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات ، برنامه ریزی و کنترل تولید و موجودی های دو .

دروس اجباری پراهمیت گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها که برای گرایش تولید صنعتی اختیاری به شمار می آید عبارتند از : تحلیل سیستم ها ، شبیه سازی ، طراحی سیستم های اطلاعاتی ، برنامه ریزی حمل و نقل .

در گام آتی تکنولوژی صنعتی و ایمنی صنعتی را بیشتر خواهیم شناخت ...