نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (5)

گام پنجم
مفهوم کار را چگونه تعریف نماییم ؟
کار ، حاصل جمع تمامی فعالیت های فیزیکی و فکری انسان در جهت تولید کالاها و خدمات موردنیاز وی میباشد . هنگامیکه این فعالیت با هدف دریافت دستمزد انجام گیرد باید آن را کار یا شغل با دستمزد عنوان نمود . کار انسان ابتدایی برای اطمینان از حفظ و بقای خود و مستلزم رویارویی وی با طبیعت بود . با گذشت زمان ، با انجام کارهای کشاورزی میان ارتباط مسقیم نتایج کار و رفع نیازهای فردی انسان فاصله افتاد که به علت روند تکامل اقتصادی روزبه روز غیر مستقیم تر از پیش میشد.

این ارتباط با تبلور نخستین نظام معامله پایاپای بود که منجر به پیشرفت اقتصاد پولی شد . به مرور با تقسیم کار و تخصصی کردن آن ، ارتباط مستقیم میان کار و نیازهای انسان فاصله افتاده و درک معنای نهایی کار از سوی او به صورت غیر مستقیم درآمده است .
در دوران باستان کار به معنای فعالیت پَستی بود که برای افرادی پایین تر از یک شهروند تحصیلکرده و اشرافی در نظر گرفته میشد . در یونان باستان طبقات اشرافی طراحان دقیق فعالیت هایی بودند که برتری خود را در انجام موفقیت آمیز آن در حوزه های نظامی و شهری به اثبات برسانند ؛ این فعالیت ها به معنای انجام کارهای فیزیکی نبود ، بلکه کار توسط برده ها یا عوام به انجام میرسید . عوام جزو شهروندان آزاد بودند با این وجود مجبور بودند برای امرار معاش خود کار کنند ؛ از این رو نمیتوانستند حتی بخشی از فعالیت های خود را صرف فعالیت های اجتماعی برتر همانند هنرآموزی یا تجارت کنند . بعدها ، تحت تاثیر تعالیم مسیحیت ، کار تعریف اجتماعی مثبت و ارزشمندی پیدا نمود .
در سفر پیدایش تورات آمده است که دنیا در شش روز کار دقیق و پرزحمت خلق گردید و انسان به عنوان مظهر خداوند خوانده شد تا نه تنها در کار خود ، بلکه در اعمال دیگر نیز ، در روز هفتم از خالق پیروی کند .
کار فیزیکی و فکری ، هر دو به عنوان فضیلت اخلاقی محسوب میشدند ؛ این واقعیت که بسیاری از جوامع اروپایی به عنوان جامعه کاری نامیده میشوند ، میتواند ثمره اصول اخلاقی کار در کلیسای پروتستان باشد که از پایان قرن پانزدهم به بعد ، صرفنظر از طبقات اجتماعی گسترش یافته است . بدین ترتیب ، مفاهیم ادیان الهی همچون اسلام کار را به عنوان برترین فعالیت ، مقدس و موجب نزدیکی انسان به خداوند میدانند .
 

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (4)

گام چهارم
تاریخچه مهندسی صنایع به چه زمانی باز میگردد ؟
اهرام ثلاثه را حتما تاکنون بارها و بارها دیده اید و بی شک میدانید که یکی از عجایب هفتگانه جهان به شمار می آیند . آیا به دلیل این انتخاب اندیشیده اید ؟! آیا میدانید که  هندسی پیچیده و اندیشمندانه ای که در ساخت آنها به کار رفته ، اهرام ثلاثه را به یکی از  معظم ترین آثار تمدن بشری تبدیل ساخته است ؟! درست حدس زده اید ؛ نخستین گام های ملموس مهندسی را می توان در ساخت اهرام مصر دید که تاریخ آنها به قرن ها پیش از میلاد مسیح باز میگردد .
مهندسین بینالنهرین ) سرزمین مابین دجله و فرات در عراق کنونی ) نیز پی برده بودند که برای ساخت ساختمان های عمومی باید زمین را گود کنند و بدین ترتیب آغازین کاربردهای بیل در کندن زمین مرسوم شد .
از سوی دیگر ، مهندسین یونانی نیز نقش بسیار زیادی در امر مهندسی و بویژه در ساختمان سازی و مکانیک داشته اند ...
گرچه در این سوابق ، پیشینه بارزی از مهندسی صنایع به چشم نمیخورد ، اما کاربرد مهندسی صنایع در آنها نهفته و به سزاست ؛ در آن زمان هنوز تعریفی از مهندسی صنایع و حتی  مهندسی وجودنداشته اما دست اندرکاران باستانی ما بی آنکه بدانند نخستین فعالیت های  مهندسی را پایه ریزی میکرده اند و هدف ما از بیان چنین مواردی نیز همین بوده تا دانسته شود کوشش هایی که ماهیت مهندسی داشته اند ریشه در اعماق تاریخ دارند و آغازشان صرفا به یک یا چندین قرن اخیر باز نمیگردد . پس از بیان این مقدمات گمان میکنید اغراق می شود اگر ادعا کنیم : انسان از بدو خلقت مهندس آفریده شده است ؟!
با همه اینها طلیعه پیشرفت چشمگیر در علوم مهندسی به اواخر قرن هیجدهم میلادی باز
میگردد : انقلاب صنعتی !
در گامهای آتی و پس از تبیین مفهوم کار به تشریح این پدیده خواهیم پرداخت...

 

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (3)

گام سوم

تعریف مهندسی صنایع را چگونه تفسیر کنیم ؟

در گام پیشین تعریف انجمن مهندسی صنایع آمریکا را خواندیم ؛ اگر با دقت آن را مروری دیگر کنیم به واژهای کلیدی خواهیم رسید: سیستم !

لازم است در این لغت به خوبی خوب تامل گردد که تمامی تلاش مهندسین صنایع بر روی سیستم پیاده میشود . نترسید ! به هیچ وجه با مفهوم ناآشنایی روبرو نیستیم . سیستم به هر مجموعهای از اجزا اطلاق میشود که برای حصول هدفی با یکدیگر در ارتباط موثرند . حال در ذهن خود به دنبال نمونه بگردید و ذهن خود را وادار به پویایی نمایید ! نمونه ای می آوریم : خانواده ! به همین سادگی ! اما توجه داشته باشید که سیستم هایی که ما با آنها در محیط کاری سروکار خواهیم داشت لزوما به همین سادگی نیستند ؛ آنها گروهی از انسانها ، دسته ای از مواد ، حجم بالای اطلاعات و مواردی این چنینی را دربر خواهند گرفت ؛ میبینم که گستره وسیعیست آنچه یک مهندس صنایع با آنها همسایه خواهد بود و به همین دلیل باید برای تمامی آنها دارای حداقل اطلاعات لازم باشد .

هدف یک مهندس صنایع بهبود کارایی سیستم به جهت نیل به اهداف کل مجموعه است و ایجاد بهبود در سیستم نیازمند بمباران فکری در مورد همه آنهاست . گمان دارد که دگرگونی و بهبود را از چه جایی باید آغاز نمود ؟! نگاهی به اطراف بیاندازید ، از چیزهایی آغاز کنید که نزدیکترند ؛ حال سوالی از شما میپرسیم : چه چیز به شما از خود شما نزدیکتر است ؟! پس : مغرور نباشید ؛ کسی شما را زیر سوال نخواهد برد ؛ بهبود را باید از خود شروع کنید ...

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند! (2)

گام دوم
مهندسی صنایع را چگونه تعریف کنیم ؟
در گام اول نگاه روشنی به مفهوم مهندسی حاصل کردیم ؛ اینک به مهندسی صنایع باز میگردیم و میخواهیم در دومین گام تعریفی از مهندسی صنایع یاد گیریم . بی شک موفقیت در هر شغلی مستلزم اشراف کلی بر جوانب آن می باشد و یکی از نکات مهم در این مبحث ، دانستن تعریف منطقی و صحیحی از شغل میباشد . نگارنده بر این عقیده است که وظایف مهندس صنایع تا اندازهای شیرین و پرهیجان میباشد که شاید جای این باشد از آن به عنوان یک سرگرمی فرح بخش و لیک در عین حال جدی و پراهمیت یاد نمود ؛ و اما مهندسی صنایع چیست ؟
انجمن مهندسی صنایع آمریکا ، تعریف ذیل را بیان کردهاست :
مهندسی صنایع رشته ایست که با طراحی ، پیاده سازی و بهبود سیستمهای یکپارچه ای از انسان(human) ، مواد (material) ، اطلاعات (information) ، تجهیزات (instrument)   و انرژی (energy)  مرتبط می باشد.

 این رشته بر پایه دانش تخصصی در علوم ریاضی ، طبیعی ، اجتماعی و نیز قوانین و روشهای تجزیه و تحلیل مهندسی و طراحی بنا شده است تا به کمک آنها به ارزیابی نتایج حاصل از سیستم های یکپارچه بپردازد.

نکاتی که هر مهندس صنایع باید بداند!

 

گام اول

مهندسی (engineering) به چه معناست ؟
تاکنون بارها و بارها این واژه را در کاربردهای عامیانه و تخصصی شنیدهایم ؛ پرسش اینجاست که آیا اگر از ما بخواهند این کلمه را به تعریف آوریم قادر به بیان روان آن هستیم ؟ گام اول ما در یادگیری مهندسی صنایع ، آموزش معنای دقیقی برای مهندسی است . مجمع اعتباری مهندسی و تکنولوژی (the Accrediation Board for Engineering and Technology) که یکی از وظایف آن تعریف و یکسانسازی واژههای مهندسی است ، مهندسی را به صورت زیر تعریف میکند : مهندسی ، مجموعه مهارتهایی است که با استفاده از معلومات ریاضی و علوم طبیعی و در اثر مطالعه ، تمرین و تکرار حاصل شدهاند و ما را به راههای بهرهگیری اقتصادیتر از مواد اولیه و منابع طبیعی در جهت منافع انسانی مان رهنمون میکنند .
حال درک روشنی از واژه پراستفاده مهندسی پیدا کردهایم ؛ مشاهده مینماییم که حیطه وسیعی در این تعریف جای میگیرند و به طور کلی میتوان گفت که هدف غایی همه آنها کمک به زندگی بهتر و راحتتر برای مجموعه انسانهاست . این هدف را از خاطر نبریم ..

 

تعاریف شما از مهندسی چیست ؟؟